بر این اساس....پيرو فرمان حضرت امام مبني بر ايجاد آموزش و بسيج ارتش بيست ميليوني جهت پيشگيري و مقابله با هرگونه تهديد و تجاوز، قوانين لازم براي تبيين جايگاه و ساختار تشكيلاتي بسيج، اهداف شرح وظايف و... تهيه شده براساس ماده 35 قانون مصوب 28/10/1359 مجلس شوراي اسلامي «هدف از تشكيل واحد بسيج مستضعفين ايجاد توانايي هاي لازم در كليه افراد معتقد به قانون اساسي و اهداف انقلاب اسلامي به منظور دفاع از كشور، نظام جمهوري اسلامي و همچنين كمك به مردم هنگام بروز بلا و حوادث غيرمترقبه با هماهنگي مراجع ذي ربط مي باشند». ماده 36 قانون ياد شده وظايف بسيج را بدين شرح پيش بيني نموده است: 1. آموزش نظامي در حد توانايي دفاع از جمهوري اسلامي ايران و تماميت ارضي كشور. 2. تعليم و تربيت در زمينه هاي عقيدتي، سياسي و تخصص هاي مورد نياز. 3. سازماندهي اعضاء بسيج. 4. طرح هاي دفاعي با هماهنگي ساير ارگان هاي ذي ربط (ر.ك: حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران، سيد محمد هاشمي، نشر دادگستر، چاپ پنجم، 1380، ج2، ص 355). بر اين اساس با توجه به اهداف و وظايف قانوني بسيج بايد در تبيين جايگاه بسيج در كشور به اين نكته توجه اساسي داشته باشيم كه بسيج يك نهاد چند جانبه است نه يك نهاد نظامي صرف، بلكه حتي مانند ساير نهادهاي نظامي رسمي هم نيست بلكه نهادي مردمي است فراتر از جايگاه نظامي كه در زمينه هاي مختلف، فرهنگي، عقيدتي، تربيتي و علمي نقش بسيار ارزنده اي مي تواند در آموزش جوانان و ساير اقشار و اصناف مختلف جامعه داشته باشد از اين رو با توجه به تمامي اين كارهايي كه مي توانيم از نهاد بسيج به عنوان يكي از عوامل جامعه پذيري جوانان و اقشار مختلف جامعه اسلاميمان نام برد كه موفقيت هاي بسيار زيادي نيز در زمينه هاي مذكور به دنبال داشته است؛ بررسي عملكرد بسيج در زمينه هاي مختلف دفاعي، علمي، فرهنگي، سازندگي و... از اول انقلاب تاكنون، به خوبي بيانگر اهميت و ضرورت اين نيروي مردمي براي جامعه اسلامي ماست به عنوان نمونه آيا پيروزي در مقابل توطئه هاي گوناگون استكبار جهاني و دشمنان ايران، از جنگ تحميلي گرفته تا ايجاد اغتشاش و ناامني در شهرها و... آيا بدون حضور نيروهاي مخلص و جان بر كف بسيج امكان پذير بود؟ آيا مي توان نقش بسيار مؤثري كه نيروهاي بسيج در تضمين بقا و تداوم انقلاب اسلامي داشته و دارند را منكر شد؟!! كينه و دشمن عميق مخالفان نظام اسلامي با بسيج به خوبي مؤيد اين موضوع است. آنچه كه گره هاي كور نظام را در مواقع حساس باز كرده است همين حضور مؤثر و تشكل يافته نيروهاي مردمي در قالب بسيج است. از سوي ديگر اگر مقايسه اي بين بودجه هاي هنگفتي كه در قسمت هاي مختلف دولت، مصرف مي شود با بودجه بسيار اندك بسيج داشته باشيم و دستاوردهاي هر كدام را نيز در نظر بگيريم، به خوبي مشخص مي شود كه بسيج يكي از نادرترين مراكزي است كه علي رغم تحميل هزينه هاي بسيار ناچيزي بر دولت، دستاوردهاي بسيار گران سنگي براي جامعه و نظام اسلامي داشته و دارد. به علاوه اگر بخواهيم كاركردهايي كه بسيج هم اكنون انجام مي دهد به تشكيلات نظامي كنوني بسپاريم و يا تشكيلات رسمي ديگري به وجود بياوريم هزينه هاي بسيار كلاني بر دولت تحميل مي كند، لذا برخي كشورها مانند چين برخي فعاليت هاي مشابه را به نيروهاي مردمي مي دهند. از اين رو ناديده گرفتن نقش و جايگاه حساس بسيج اقدامي غير منصفانه و در تنافي با مصالح جامعه، منافع ملي كشورمان و آرمان ها و اهداف والاي انقلاب اسلامي مي باشد . و نكته آخر اين كه در نظر گرفتن مزاياي ناچيزي به ازاء خدمات با ارزش نيروهاي بسيج، اقدامي خردمندانه و مطابق با آموزه هاي اسلامي بوده تا ضمن اجراي عدالت اجتماعي، ارزش گذاري، تشويق و تقدير از خدمات بسيجيان نيز باشد.

بسيج چيست و بسيجي كيست؟ (از ديدگاه حضرت امام (ره) )

« بسيج لشگر مخلص خداست كه دفتر تشكيل آن را همه مجاهدان از اولين تا آخرين امضاء نموده اند». امام خميني
حيثيت امروز نظام، تا حد زيادي مديون بسيج و حضور همه جانبه مردم در آن بوده است، حتي تصاحب قدرت جهاني اسلامي با بسيج همه جانبه و فراگير در جهان ميسر خواهد بود به گفته امام راحل، اين امر شدني است و بايد به دنبال تحقق يافتن آن بود.

« بسيج لشگر مخلص خداست كه دفتر تشكيل آن را همه مجاهدان از اولين تا آخرين امضاء نموده اند». امام خميني
حيثيت امروز نظام، تا حد زيادي مديون بسيج و حضور همه جانبه مردم در آن بوده است، حتي تصاحب قدرت جهاني اسلامي با بسيج همه جانبه و فراگير در جهان ميسر خواهد بود به گفته امام راحل، اين امر شدني است و بايد به دنبال تحقق يافتن آن بود.بسيج چيست و بسيجي كيست؟
اگر بخواهيم مفهوم بسيج و بسيجي را در ادبيات انقلاب اسلامي جستجو كنيم، چاره اي جز بيان مراد حضرت امام (ره) از بسيج و بسيجي نداريم. در انديشه امام(ره) بسيج نهادي است اجتماعي با ابعاد متعدد. در اين نگرش بسيج ديگر صرفاً سازماني نظامي نيست كه فقط در زمان جنگ و براي دفاع در مقابل دشمن شكل گرفته باشد، بلكه نهادي است وسيع و پاسخگوي نيازهاي اساسي و حياتي جامعه و با اجزاي ديگر نظام، چنان هماهنگي و پيوند دارد كه انفصال آن جز با انحلال جامعه اسلامي متصور نيست.
بسيج در صورتي مي تواند نهادي جامع و شامل جهات متعدد و پايدار شناخته شود كه نيازهاي دايمي و باورها و ارزش هاي فرهنگي پديد آورنده آن به روشني تعريف شوند، اين نيازها ممكن است اقتصادي، سياسي، فرهنگي و يا نظامي باشند.
به فرموده امام(ره) « بسيج شجره طيبه و درخت تناور و پر ثمري است كه شكوفه هاي آن بوي بهار وصل و طراوت يقين و حديث عشق مي دهد، بسيج مدرسه عشق و مكتب شاهدان و شهيدان گمنامي است كه پيروانش بر گلدسته هاي رفيع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسيج ميقات پا برهنگان معراج انديشه پاك اسلامي است كه تربيت يافتگان آن، نام و نشاني در گمنامي و بي نشاني گرفته اند.»(1)
از ديدگاه امام بسيجي كسي است كه در عمل علاقه خود را به پيشرفت و حفظ و گسترش اقتدار نظام اسلامي و شأن و حيثيت ملت مسلمان نشان دهد. يعني بسيجي بودن معيار و ملاكي است كه بر اساس آن ميزان تعهد اعضاي آن به اصول و آرمان هاي انقلابي سنجيده مي شود.
تاريخچه و پيدايش بسيج
از ديدگاه امام(ره) تاريخ و سابقه بسيج به بيداري قوم بني اسراييل و قيام آن قوم بر ضد ظلم فرعوني به فرمان حضرت موسي عليه السلام و بسيج اصحاب پا برهنه و فقير صفه در برابر ظلم و غارت اشراف بت پرست مكه، به دعوت رسول اكرم (صلي الله عليه و اله و سلم) و نيز اهتمام ائمه اطهار(عليهم السلام). كه نگرش الهي داشتند و به تشويق مردم به هم پيماني براي حل مسائل سياسي و كاهش گرفتاري مسلمين باز مي گردد.
در عصر حاضر هم، بسيج مردم در جريان تحريم تنباكو و مبارزه بر ضد استعمار دولت انگليس به فتواي مرحوم ميرزاي شيرازي و قيام پانزده خرداد در سال 1342 در برابر ظلم و خيانت رژيم پهلوي و استمرار مبارزه آنان تا سرنگوني حكومت شاهنشاهي در 22 بهمن 1357 ماهيت بسيجي دارد.
«سنگ بناي بسيج بر حكم فقهي و جهادي استوار است؛ جهادي كه مبتني بر روحيه دفاعي باشد و نه تهاجمي يا جهان گشايي، بسيج در نظر امام مولودي جديد است كه كارشناسان جهاني نمي توانند آن را بشناسند، هر گاه قوه ايمان در ملتي زنده شود، همگان را به قيام الله فرا مي خواند و مي تواند سرتاسر يك كشور را بسيج نمايد، معيار حركت بسيج هم همين اسلام و درك مفاهيم عاليه آن است».(2)
از نظر حضرت امام براي پيدايش و تقويت روح ايمان در ميان مردم كه موتور حركت بسيج هستند؛ دو عامل نقش بي بديل و غير قابل انكار دارد؛ يكي مساجد، ديگري روحانيت.(3)
مساجد مركز بسيج مردمي بر ضد اهداف شوم دشمن است. مسجد در اسلام و در صدر اسلام هميشه مركز جنبش حركت هاي اسلامي بوده، از مسجد، تبليغات اسلامي شروع مي شده است و حركت قواي اسلامي براي سركوبي كفار و وارد كردن آنها در بيرق اسلام از مسجد بوده است، هميشه در صدر اسلام مسجد مركز حركات و مركز جنبش ها بوده است.(4)
پيغمبر مسجد جيوش را براي كوبيدن قدرت ها تجهيز مي كرد. روحانيت هم از اين قدرت و توان بهره مند است كه بتواند مردم را بسيج كند.
مأموريت هاي بسيج
مهم ترين مأموريت هاي بسيج را د رحال حاضر مي توان بدين شرح خلاصه كرد:
1) مقابله با استكبار:

در رأس مأموريت هاي بسيج و ستيز با جهانخواران و به ويژه دشمن اصلي اين انقلاب، امريكاست.
در يكي از پيام هاي امام(ره) به مناسب هفته بسيج در تاريخ 2 آذر 1367 مي خوانيم:
«من مجدداً به همه ملت بزرگوار ايران و مسئولان عرض مي كنم چه در جنگ و چه در صلح بزرگ ترين ساده انديشي اين است كه تصور كنيم جهانخواران خصوصاً امريكا و شوروي از ما و اسلام عزيز دست برداشته اند؛ لحظه اي نبايد از كيد دشمنان غافل بمانيم. در نهاد و سرشت امريكا كينه و دشمني با اسلام ناب محمدي (صلي الله عليه و آله و سلم) موج مي زند.
در ادامه براي مقابله با آنان مي فرمايد: خلاصه كلام اگر بر كشوري نواي دلنشين تفكر بسيجي طنين انداز شد، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور خواهد گرديد والا هر لحظه بايد منتظر حادثه ماند». بسيج بايد مثل گذشته و با قدرت و اطمينان خاطر به كار خود ادامه دهد...(5)
2) قيام در مقابل انحرافات:
«اكنون كه به حمدالله تعالي دانشگاه از چنگال جنايت كاران خارج شده و بر ملت و دولت جمهوري اسلامي است، در همه اعصار كه نگذارند عناصر فاسد داراي مكتب هاي انحرافي يا گرايش به غرب و شرق در دانش سراها و دانشگاه ها و ساير مراكز تعليم و تربيت نفوذ كنند و از قدم اول جلوگيري نمايند تا مشكل پيش نيايد و اختيار از دست نرود و وصيت اينجانب به جوانان عزيز دانشگاه ها و دبيرستان ها آن است كه خودشان شجاعانه در مقابل انحرافات قيام نمايند تا استقلال و آزادي خود و كشور و ملت خودشان مصون باشد».(6)
3) تحمل صبر و مبارزه علمي و عملي :
من در اينجا به جوانان عزيز كشورمان به اين سرمايه ها و ذخيره هاي عظيم الهي و به اين گل هاي معطر و نو شكفته جهان اسلام سفارش مي كنم كه قدر و قيمت لحظات شيرين زندگي خود را بدانيد و خودتان را براي مبارزه علمي و عملي بزرگ تا رسيدن به اهداف عالي انقلاب اسلامي آماده كنيد...
مبارزه علمي براي جوانان زنده كردن روح جستجو و كشف واقعيت ها و حقيقت هاست، و اما مبارزه عملي آنان در بهترين صحنه هاي زندگي و جهاد شهادت شكل گرفته است.
4) تعليم و تربيت جوانان در جهت پاسداري از اصول و اهداف انقلاب و نظام
«... بسيجيان در تعليم و تربيت جوانان و نوجوانان مساعي جميله خود را روز افزون كنند».(7)
مسئولیت های بسیج

با توجه به جايگاه بسيار حساس بسيج در نشان دادن چهره نظام جمهوري اسلامي و ايجاد جاذبه در درون جامعه براي مشاركت و جذب هر چه بيشتر جوانان و نوجوانان به سمت الگوهاي سازنده مبتني بر هويت ملي – مذهبي از ديدگاه مقام معظم رهبري، بسيج و بسيجي مسئوليتي سنگين را به عهده داشت و توانست يك ارتش معنوي مردمي را پايه ريزي كند.
به طوري كه امام خميني(ره) در مورد بسيجيان قهرمان فرمودند: شما آيينه مجسم مظلوميت ها و رشادت هاي اين ملت بزرگ، در صحنه نبرد و تاريخ مصور انقلابيد. شما فرزندان مقدس و پرچمداران عزت مسلمين و سپر حوادث اين كشوريد. شما يادگاران و همسنگران و فرماندهان و مسئولان بيداردلاني بوده ايد كه امروز در قرارگاه محضر حق مأوا گزيده اند.
من به طور جد و اكيد مي گويم كه انقلاب و جمهوري اسلامي و نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي كه بحث از بزرگ ترين سنگرهاي دفاع از ارزش هاي الهي نظام ما بوده و خواهد بود، به وجود يكايك شما نيازمند است چه صلح باشد و چه جنگ.(8)
در طول 8 سال دفاع مقدس، بسيج آن چنان ظاهر شد كه دشمنان اعتراف كردند كه قدرتي كه در بسيج نهفته، توان مقابله با يكايك ارتش هاي كلاسيك جهاني را دارد. دشمن كه سوداي فتح سه روزه را در سر مي پروراند، در همان روزهاي نخستين با مردمي مواجه گشت كه با دست خالي اما با سلاح ايمان و اعتقاد به ارزش هاي الهي و انساني به دفاع از كيان مقدس نظام اسلامي برخاسته بودند و از ايثار جان خويش دريغ نمي كردند.
جوانان سلحشوري كه به فرمان امام(ره) در پايگاه هاي مقاومت تحت عنوان بسيجي گرد آمده بودند و با كوچك ترين اشاره ايشان به جبهه هاي نبرد هجوم مي بردند و تا آخرين قطره خون خويش ايستادگي و مقاومت مي كردند وظيفه بسيج فقط به جنگ و مساله نظامي محدود نمي شود و امنيت داخلي كشور در سخت ترين شرايط يعني دوران فعاليت منافقين و ديگر گروه هاي ضد انقلاب كه با كمك كشورهاي خارجي ذي نفع در ايران درصدد آشوب و تنش و تجزيه و جدايي قسمت هايي از خاك كشور بودند، به مدد نيروي بسيج و پايگاه هاي مقاومت حفظ شد.
در حوادث طبيعي و بلايا، همچون زلزله، سيل و طرح واكسيناسيون فلج اطفال حضور بسيجيان گره گشاي مشكلات و مايه دلگرمي مردم و مسئولان بوده است.كما اين كه در حادثه اسفبار زلزله رودبار در سال 1369 سرعت عمل و ايثار نيروهاي مردمي در عمليات نجات به حدي بود كه خارجيان حاضر در منطقه با اظهار تعجب از حضور گسترده بسيجيان اقرار كردند كه به حضور آنان احتياج نيست.
در زلزله اسفبار استان قزوين، در همان ساعات اوليه، مردان بسيجي در منطقه زلزله زده در كنار نيروهاي امداد هلال احمر و ... و زنان بسيجي در شهرها با تشكيل صف هاي بسيار طويل اهداي خون و اهداي كمك هاي نقدي و جنسي جهانيان را به تحسين واداشت. امام خميني(ره) در مورخ 2/9/67 در هفته بسيج درباره خطر غفلت از بسيجيان و روحيه بسيجي گري به مسئولان پيامي را صادر مي فرمايند.
ايشان فرمودند: «من دست يكايك شما پيشگامان رهايي را مي بوسم و مي دانم كه اگر مسئولان نظام اسلامي از شما غافل شوند، به آتش دوزخ الهي خواهند سوخت. بار ديگر تأكيد مي كنم كه غفلت از ايجاد ارتش بيست ميليوني (بسيج) سقوط در دام دو ابرقدرت جهاني را به دنبال خواهد داشت. من از تمامي بسيجيان خصوصاً از فرماندهان عزيز آن تشكر مي كنم و از دعاي خير براي اين فرزندان با وفاي اسلام غفلت نخواهم نمود».(9)
آري، مسئولان در برابر حفظ روحيه ايثار و خدمت كه از ويژگي هاي بسيجيان است، مسئول هستند، هر گونه تجمل گرايي و عدم كارايي در عرصه مسئوليت و بي توجهي به روحيه و عواطف مردم خطري است كه مي تواند به نهاد بسيج در عرصه هاي خطر، ضربه وارد كند.

پی نوشت ها:

1. صحيفه نور، جلد 21، ص 195.
2 و 3 . صحيفه نور، ج 14، ص 475. ج 6، ص 175.
4. بيانات امام (ره) در جمع اعضاي هيات نمايندگي عالي رتبه روحاني عربستان – 1/2/58.
5. صحيفه امام جلد 21، ص 54، 2/9/67.
6. صحيفه نور – جلد 21، ص 192.
7. صحيفه امام، جلد 15، ص 232.
8. صحيفه نور ، جلد 21، ص 18و19.
9. صحيفه امام، ج 21، ص 196.